Skąd się biorą pomysły?

Świetne pomysły pochodzą z różnych źródeł, a niektórzy z ludzi mają zdolność ich więcej i lepiej. Kiedy patrzymy na najbardziej kreatywne osoby w historii świata i obecnie, zauważamy wiele charakterystycznych cech wspólnych między nimi. Za czym zatem stoi ich wyjątkowy potencjał twórczy?

Przyjrzyjmy się takim osobom jak David Lynch, który napisał i wyreżyserował "Twin Peaks", "Mulholland Drive" oraz pierwszą część "Diuny". Jego twórczość różni się od innych, ponieważ zamiast tradycyjnie zamykać historie, pozostawia je nierozwiązane. Odnosi się wrażenie, że nie wiadomo, jak się kończy.

Pośród japońskich reżyserów warto zwrócić uwagę na Hayao Miyazaki, założyciela i dyrektora studia Ghibli, twórcę filmów "Spirited Away", "Howl's Moving Castle" czy "My Neighbor Totoro". Wszystkie te filmy są wyjątkowe pod względem technicznym, emocjonalnym, intelektualnym, filozoficznym i artystycznym, a mimo to są animacjami, które przyciągają wszystkie grupy wiekowe. Skierowane są głównie do młodych widzów, ale także zachwycają i rezonują z dorosłymi.

A Ernest Hemingway, Virginia Woolf, Sylvia Plath? To tylko niektórzy z najbardziej kreatywnych i niezwykłych pisarzy, jakich znamy, chociaż raczej nie byli postrzegani w ten sposób w swoich czasach. Spośród wielkich przedstawicieli rozmaitych dziedzin sztuki i nauki możemy wymienić Marię Curie, Steve’a Jobsa, Isaaca Newtona, Walta Disneya, J.S. Bacha i wielu innych.

Kreatywność przyjmuje wiele form. Przykładem niedoścignionego geniuszu twórczego jest postać Leonarda da Vinci. Czterdzieści lat przed Mikołajem Kopernikiem Da Vinci ogłosił: "Il sole non si muove" - słońce się nie porusza. Dwieście lat przed Isaacem Newtonem napisał, że ciężar, który nie znajduje oporu, spadnie najkrótszą drogą - zaproponował teorię grawitacji. Czterysta lat przed Darwinem Da Vinci wskazał na wspólne korzenie człowieka i małpy, a także sugerował, że to ewolucja kształtowała świat naturalny. Namalował "Mona Lisę", "Ostatnią Wieczerzę", narysował człowieka witruwiańskiego, zaprojektował wiele maszyn latających, a jego obsesja na punkcie astronomii, geologii i botaniki doprowadziła do przełomowych postępów w nauce i rozumieniu świata.

To właśnie jest kreatywność. W najprostszym ujęciu polega ona na tym, że potrafimy generować lub rozpoznawać pomysły i możliwości, które mogą być przydatne w rozwiązywaniu problemów, komunikacji z ludźmi oraz szeroko rozumianym łączeniu i tworzeniu. Nie wszyscy będziemy tak kreatywni jak Leonardo da Vinci, ale zdecydowanie możemy uwolnić, a potem rozwijać twórczy potencjał naszego umysłu. Każdy może stać się osobą w pracy, która znajduje różne i unikalne sposoby rozwiązywania problemów. Kiedy umiemy zrozumieć psychologię kreatywności, możemy wykorzystać to, aby otworzyć sobie nowe drzwi i nauczyć się myśleć dużo bardziej swobodnie.

Z perspektywy poznawczej kreatywność skupia się na trzech głównych obszarach: myśleniu dywergencyjnym (rozbieżnym), rozwiązywaniu problemów i generowaniu pomysłów. Wszyscy ludzie mogą skutecznie z nich korzystać. Sposób, w jaki nasze neurony z różnych części mózgu aktywują się i łączą, ma wiele wspólnego ze zdolnością do szybkiego i nieszablonowego myślenia. U niektórych osób kreatywność wymaga znacznie większego wysiłku niż u innych. Dzieje się tak dlatego, że najprawdopodobniej nie ćwiczyli twórczego myślenia do tej pory, bądź nie stosowali go tak często oraz intensywnie. Każdy moment jest jednak dobry, aby zacząć je trenować i rozwijać.

Myślenie dywergencyjne to proces używany do generowania pomysłów, poprzez spojrzenie na dany temat z wielu rozmaitych perspektyw. Najczęściej następuje to spontanicznie i swobodnie, czemu towarzyszy radość poznania, ciekawość i świeżość. Myślenie lateralne zasadza się na płynności, czyli zdolności do tworzenia dużej ilości pomysłów; elastyczności, która wyraża zdolność do wykorzystywania różnych dziedzin wiedzy w generowaniu pomysłów; oryginalności – umiejętności tworzenia rzeczy innowacyjnych oraz rozwoju polegającym na poprawianiu i rozbudowywaniu własnych koncepcji.

Wiele pomysłów pojawia się całkiem naturalnie, w wyniku działania naszych umysłów, bez konieczności świadomego ich poszukiwania. Zgodnie z ideą myślenia dywergencyjnego, właściwe rozwiązania pojawiają się, gdy mózg znajduje się w stanie odprężenia, kiedy zajmujemy się działaniami nie mającymi nic wspólnego nurtującym nas problemem. Stąd wielu z nas na najlepsze pomysły wpada podczas kąpieli. Świetnie sprawdzają się spacery i kontakt z przyrodą, jako że fizycznie i mentalnie znajdujemy się daleko od zmartwień zaprzątających nam głowę. Surfowanie, jazda konna, narciarstwo - to wszystko także dobre opcje, ponieważ sama aktywność angażuje naszą uwagę. Jesteśmy skoncentrowani i myślimy o tym, co robimy, a umysł szukaniem koncepcji, połączeń oraz odpowiedzi na pytania zajmuje się, niejako, ‘w tle’.

Każda forma pozyskiwania wiedzy jest pożywką dla kreatywności, podobnie jak wszelkie formy aktywności artystycznej. Poza tym, dobre rozmowy, które nie mają nic wspólnego z tym, na czym musisz się obecnie koncentrować, są również fantastycznym sposobem na to, aby pomysły spływały do Twojej głowy. Kluczowe jest myślenie aktywne i świadome.

Kolejnym procesem związanym z kreatywnością jest rozwiązywanie problemów. Stajemy się bardziej kreatywni, gdy reagujemy na zagwozdkę lub wyzwanie. Pierwszym krokiem jest identyfikacja i zdefiniowanie przeszkody w sposób jasny. Aby to zrobić, trzeba przyjrzeć się istniejącym ograniczeniom, lukom w wiedzy oraz możliwościom poprawy. Wiele informacji zdobędziemy poprzez badania, pod warunkiem, że zagłębimy się w temat sposób wszechstronny. A już z całą pewnością pozyskamy najbardziej istotne i niezbędne dane.

Umiejętności potrzebne do rozwiązywania problemów sprawdzają się i działają we wszystkich dziedzinach życia. Przykładowo, jeśli potrafisz radzić sobie nawet z prostymi wyzwaniami w ramach swojego hobby, to możesz przełożyć tą zdolność także na sferę zawodową. Kiedy brakuje nam doświadczenia, polecam rozpoczęcie od ćwiczenia tego w życiu prywatnym. Ustal konkretne, osiągalne cele, które zmuszą Cię do wyjścia poza strefę komfortu. Jeśli lubisz fotografować, spróbuj sięgnąć po zupełnie nieoczywisty temat zdjęć. Możesz też podjąć inny projekt w pracy bądź poczytać o czymś, co jest dla Ciebie zupełnie nieznane. Spróbuj improwizacji w grze na instrumencie, przemawiania albo opowiadania różnych historii – tam konieczne są szybkie reakcje oraz ogromne skupienie.

W znacznym stopniu rozwiązywanie problemów wymaga posiadania dobrych umiejętności analitycznych. Uwaga! Chociaż mogliśmy być uczeni, że nasze kreatywne i analityczne procesy myślowe są oddzielne, a niektórzy ludzie są bardziej analityczni, a inni bardziej kreatywni, to po prostu nie jest prawda. Im bardziej obie te cechy oraz powiązane z nimi aktywności umysłu wiążą się ze sobą, tym skuteczniej myślimy oraz tworzymy niespotykane dotąd rozwiązania. Pamiętajmy, że rozwijanie umiejętności analitycznych jest jednakowo istotne, jak trenowanie tych twórczych!

Praktycznie do każdego problemu można podejść zarówno analitycznie i kreatywnie. Nie powinniśmy postrzegać go wyłącznie w sposób negatywny, a spróbować spojrzeć na niego z ciekawością. Chociaż powstrzymuje nas on w dążeniu do celu, jego rozwiązanie może rzucić na cel nowe światło i odkryć inne sposoby dotarcia do niego. Dzięki zachowaniu spokoju i powściągnięciu emocji możliwe jest zebranie oraz uporządkowanie wielu nieznanych dotąd informacji. U źródeł wyzwania nie szukaj tylko ogromnych przeszkód. Przyczyna trudności może tkwić w czymś pozornie niewielkim, czasem nawet niezauważalnym.

Następnie rozkładamy problem na części, szczególną uwagę poświęcając tym, które przyczyniają się do jego powstania. Spójrz na każdy element, dostrzegając jego znaczenie. Na przykład, jeśli produkcja w fabryce spadła, a koszty produkcji wzrosły, co prowadzi do opóźnień w dostawach i spadku zysków, rozłóż to i podziel na fragmenty. Zadawaj pytania do każdego z nich. Co mogłoby wpływać na wydajność i koszty? Może jest dużo przestojów maszyn, organizacja pracy jest niewłaściwa, mogą występować też zakłócenia w łańcuchu dostaw, a wielu pracowników dzwoni, że jest chorych.

Gdy zidentyfikujesz problemy, możesz zastosować techniki rozwiązywania problemów do każdego czynnika przyczyniającego się do niego. Przeprowadź możliwe analizy, zapoznaj się z danymi, uzyskaj informacje zwrotne i poszukaj w tym wszystkim powiązań. Wizualizuj, próbując przewidzieć, gdzie jeszcze mogą wystąpić trudności oraz jak im zapobiegać.

Każdy aspekt problemu może wymagać innej techniki i podejścia. Wszystkie powyżej wymienione kroki można uniwersalnie zastosować do każdego problemu, zarówno osobistego, jak i zawodowego. Przyglądaj się różnym sferom życia i pracy, próbując używać różnych technik rozwiązywania problemów, aby znajdować właściwe rozwiązania. Niektóre z moich dzisiejszych propozycji mogą wydawać się pozornie bardzo sztywne i analityczne, ale w gruncie rzeczy opierają się o kreatywność, o myślenie ‘inaczej’. Najbardziej naturalnie poszukiwanie odpowiedzi na postawione pytania przebiega w następujący sposób: najpierw podchodzimy do zagadnienia w sposób systematyczny i analityczny, oglądając je z rozmaitych perspektyw. Następnie pozostawiamy je, zajmując się czymś innym, a tym samym przekazując problem naszemu twórczemu umysłowi. Prędzej czy później dostarczy nam wskazówek, które pozwolą zbliżyć się do pożądanego rozwiązania. A może nawet przyniesie je nam w całości, w najmniej oczekiwanym momencie.

Skąd pochodzą pomysły i jak zdobyć ich więcej? Biorą się z pięciu kluczowych elementów: obserwacji i doświadczenia, wiedzy i ekspertyzy, współpracy i interakcji z innymi ludźmi, technik rozwijania kreatywności oraz inspiracji z sztuki i kultury. Poszukując rozwiązania określonego problemu warto wykorzystać przynajmniej część z nich, jeśli nie wszystkie. Systematyczne praktykowanie przedstawionych dzisiaj działań z czasem niewątpliwie doprowadzi do pojawiania się większej ilości pomysłów, w szczególności tych nieoczywistych. Do tej aktywności namawiam i zapraszam do podzielenia się rezultatami w komentarzach.

“Kreatywność to inteligencja, która dobrze się bawi.”

Albert Einstein